Eetverslaafd?!
Q: “Suiker is niet verslavend, maar tijdens het eten (van alles, dus ook suiker) maken mensen volgens mij dopamine aan. En dopamine is wel verslavend. Dat is ook wat eten zo leuk maakt. Hoe moet ik dit dan zien in verhouding tot die verslaving?”
A: Dit vraagstuk is eigenlijk tweeledig en laten we beginnen met duidelijk maken dat simpelweg stofjes denken te zwart/wit is als je het hebt over zulke complexe zaken.
Dopamine wordt vaak bestempeld als het geluks-hormoon, serotonine en endorfine kunnen ook helpen met zo’n fijn gevoel.
Ook adrenaline kan in een bepaalde mate als fijn ervaren worden denk maar aan mensen die gaan parachutespringen.
Cortisol wordt daarentegen geassocieerd met stress en als slecht bestempeld.
Insuline wordt de laatste tijd heel erg als de boeman beschouwd omdat dat het hormoon is dat vet opslaat.
Adviezen van allerlei guru’s is meteen dat iedereen weinig koolhydraten moet eten zodat insuline aanmaak zo laag mogelijk blijft.
Probleem is dat bijna alles en niet alleen koolhydraten je bloedsuikerspiegel in enige mate laat stijgen en dus zal er ook altijd insulineafgifte zijn.
Het is zelfs zo dat je lichaam andere metabolische paden kan bewandelen om vet op te slaan zonder insuline, dus myth busted.
Dopamine maak je aan als je fijne dingen ervaart zoals eten of in gezelschap zijn van je geliefden.
Ook tijdens b.v. seks zal je dit lichaam dit aanmaken, maar dat wil niet zeggen dat omdat jij seks als fijn ervaart dat je meteen seksverslaafd bent.
Dopamine op zichzelf is dus niet verslavend.
Het is hierin dus ook heel belangrijk om onderscheid te maken in gewoontes en daadwerkelijke substantieverslaving.
Bij een echte verslaving aan dingen als drugs of alcohol kan het b.v. gebeuren dat er receptoren voor bepaalde hormonen worden geblokkeerd, waardoor je steeds maar meer en meer nodig hebt om hetzelfde “effect” te krijgen.
Het antwoord waarom het dan toch zo moeilijk is om die tony chocolonely te laten liggen zit verstopt in je eigen vraag: omdat eten leuk (en belangrijk) is.
Eten houd je in leven en overleven is nou net wat het lichaam het allerbelangrijkst vindt.
Wat er wel gebeurd is eigenlijk heel simpel je bent jezelf bepaald gedrag aan het aanleren.
Zogenaamde gewoontes.
Het begint allemaal in het meest primitieve deel van je brein, de basale ganglia wat veelal het reptielenbrein genoemd wordt.
Dit deel van je hersenen houdt zich bezig met jou in leven houden door het aansturen van de meest vitale functies zoals b.v. ademhalen en hartfunctie.
Het mooie ervan is dat dit allemaal vanzelf gaat, stel je maar eens voor hoe onmogelijk het zou zijn als je moest nadenken over iedere ademteug.
Met gedrag dat we bewust maken zitten we in het meer ontwikkelde deel van je brein, de cortex.
Hier kunnen ontzettend ingewikkelde dingen worden gedaan, maar de hoeveelheid aan taken die je tegelijkertijd kunt uitvoeren is logischerwijze beperkt.
Omdat je lichaam zo efficiënt mogelijk wil werken om energie en hersencapaciteit te besparen gaat het bepaalde patronen die vaker terugkomen opslaan als een vaste routine.
Zo’n routine begint altijd met een trigger zoals bv honger, daarop volgt de routine dat jij naar de kast loopt voor een snoepje.
Dat snoepje is dan je beloning.
Als dit patroon maar vaak genoeg voorkomt ga je het op een gegeven moment op de automatische piloot doen.
Een voorbeeld hiervan wat iedereen wel zal herkennen is als je thuis wegrijdt dat je je afvraagt of je de deur wel afgesloten hebt.
Wat altijd wel zo is, maar omdat je het op de automatische piloot hebt gedaan kun je je het niet meer bewust herinneren.
Ook complexere zaken als autorijden zelf kan een gedrag worden.
Wie heeft het niet meegemaakt dat je naar je werk rijdt en afgeleid raakt en ineens al een hele tijd aan het rijden bent en je je dan beseft van hey ben ik al hier?!
Dit komt omdat het ritje naar je werk waarschijnlijk iedere keer hetzelfde is.
Bij het stopbord rechts, grote boom linksaf enzovoorts zijn je triggers die een routine uitlokken.
Het feit dat je daardoor veilig aankomt op je bestemming is je beloning.
Als er een miscommunicatie ontstaat krijg je dingen als mensen die slaapwandelen.
Ze kunnen ontzettend complexe dingen doen maar er zich totaal niet van bewust zijn.
Het is hierdoor ook onjuist om simpelweg te zeggen dat mensen die overgewicht hebben gewoon alleen maar lui en/of ongedisciplineerd zijn.
Ze hebben zich gedrag aangeleerd dat heel moeilijk af te leren is, als ze er überhaupt al van bewust zijn.
Dus als jij na een tijd een bepaalde trigger als honger of een bepaalde emotie de routine hebt gehad om dan iets lekkers te eten en dan beloond wordt, is dat een aangeleerd gedrag wat zodanig op de automatische piloot gaat dat het bijna op een verslaving lijkt.
Het is absoluut mogelijk om heel veel routines opnieuw aan te leren maar dan zul je eerst bewust moeten zijn van het feit dat deze gewoontes bestaan, hoe je ze kunt identificeren en dan hoe je ze kunt omzetten in een betere gewoonte.
MAIL LUUK
